نگاه متفاوتی به یک مشکل خواب شایع: واقعا چرا بعضی ها یکی دو ساعت بعد از خواب بیدار می شوند و یک ساعتی کلنجار می فرایند تا دوباره خوابشان ببرد؟ - اخبار مشروح

مسائل خواب در جامعه کنونی شایع هستند. استرس ها، احساس ناامنی، مناسبت نبودن محیط خواب از نظر بستر و سر و صدای محیطی و دما، استفاده افراطی از موبایل و تبلت و سرک کشیدن تکانه ای به شبکه های اجتماعی و افسردگی باعث می شوند که خواب ما دچار مسائلی گردد.

بعضی از ماها در به خواب رفتن مشکل داریم، یعنی به صورت خودمانی اگر چشممان گرم گردد و از دروازه خواب بگذریم، در باقی خواب مسئله ای نداریم.

مشکل خیلی های دیگر محله انتهایی خواب است. یعنی در شرایطی که مثلا تا ساعت شش یا بیشتر هم می توانند بخوابند. یک دفعه می بینند که ساعت 5 بیدار شده اند و هر کار می نمایند خوابشان نمی برد و بعد ساعات روز را باید خواب آلوده ادامه بدهند.

کابوس ها و خواب های منقطع هم یک مشکل شایع دیگر هستند و هم مشکل وقفه تنفسی در بعضی افراد.

اما یک مشکل کمتر بحث شده در خواب به صورت زیر است:

شما به بستر می روید، در فاصله زمانی معقولی خواب شما را درمی یابد، آن لحظاتی که پلکتان سنگین شده، در فکر می گویید که انگار خواب سنگین آرامش بخشی در پیش دارید. می دانید که آنقدر فکری و بدنی خسته اید که احتمالا به تعبیر خودمانی بیهوش شده اید…

اما نه! چنین چیزی رخ نمی دهد. حدود یکی دو ساعت بعد از خواب بیدار می شوید. چیزی حدود ساعت 2 بامداد. به ساعت نگاه می کنید و از اینکه تنها این مقدار اندک در خواب مانده اید تعجب می کنید.

اینجا شیوه برخورد ما با این مشکل فرق دارد. بعضی خونسرد هستند و کمی کتاب می خوانند یا متنی را با گوشی و تبلتشان می خوانند و نیم ساعته دوباره خوابشان می برد. اما بعضی ناگهان یاد استرس ها و اتفاقات دل آزار روز یا گذشته بد خود می افتند و خوابشان بیشتر به تاخیر می افتد.

بعضی هم در خصوص دلیل خود همین منقطع شدن خواب فکر می نمایند و نفس همین مشکل آزارشان می دهد. آنها با خود فکر می نمایند که نکند من افسردگی پنهان دارم؟ نکند من مشکل بدنی مانند مسائل غدد درون ریز دارم؟ چرا من در ساعات آخر شب، چیزهایی مانند کم کردن استفاده از گوش و تبلت را رعایت نکردم و همین باعث بروز مشکل شد.

اما من امروز متنی خواندم که در آن به چیزجالبی اشاره شده بود:

اصلا خواب منقطع یا تکه تکه، چیزی نیست که منحصر به دوران مدرن و زمان استرس ها و شبکه های اجتماعی باشد! در زمان خیلی قدیم که که اینقدر وقت و زمان به مقدار الان معنی نداشت، الگوی خواب انسان ها فرق می کرد.

اصلا قرن ها پیش خوابیدن در دو نوبت، چیز معمولی بود. در این راستا تاریخ دان ها و انسان شناس ها، مدارکی را در خاطره نویسی ها، ادبیات، کتاب های پزشکی و آثار هنری پیدا نموده اند که به همین خواب ها دو نوبتی اشاره دارد.

در سال 2001، یک تاریخدان به نام راجر اکریخ، مقاله ای منتشر کرد که نشان می داد در قرن شانزدهم، آدم ها پس از غروب یک چرت چند ساعته داشتند. بعد از سه چهار ساعت بلند می شدند و یکی دو ساعت مثلا تنباکو می کشیدند، می نوشتند و می خواندند یا عبادت می کردند و بعد دوباره تا صبح می خوابیدند!

جالب است که خیلی از متن های عبادی قرن پانزده هم حاوی اشاراتی برای فعالیت مذهبی در همین فرصت یکی دو ساعته هستند.

یک دستورالعمل پزشکی به جا مانده از قرن شانزدهم به زوج ها توصیه نموده که همین فاصله یکی دو ساعته، برترین زمان برای آمیزش و فرزندآوری است! در این متن اشاره شده که بعد از خواب کوتاه، زوج های از خستگی های روزانه رها می شوند و می توانند بی دغدغه به هم بپردازند!

اما در قرن هفدهم این دوشیفتی خوابیدن، کم کم کمرنگ شد. از سال ها دهه 1920 به بعد کلا دیگر نشانی از این نوع خواب پیدا نمی گردد. احتمالا این امر به خاطر استفاده گسترده از نورهای مصنوعی، بیشتر شدن مصرف قهوه و هم نورهای خیابان است.

جالب است که از همین زمانی که خوابیدن دونوبته محو شد، شکایت در خصوص بی خوابی هم بیشتر و بیشتر شد. جامعه هم خواب منقطع را از چیزی معمول، به چیزی که باید در خصوصش نگران بود، تغییر داد و آدم هایی که بیدار شدن را تجربه می کردند، دچار اضطراب غیرطبیعی بودن این امر می شدند.

همینجا باید اشاره کنیم و حتما می دانید که این چرت ها بعد از ناهاری که خیلی از ماها در جامعه ایران داریم، در جاهایی اصلا معمول نیست و به دیده تعجب به آن نگاه می نمایند. در بعضی کشورها مانند ایران خودمان، بعضی کشورهای مدیترانه ای، آمریکای لاتین و اسپانیا، چرت عصر معمول است.

حالا سوال این است که اگر خواب دو مرحله ای داشته باشیم، واقعا جای نگرانی نیست و این با سلامتی در تضاد نیست؟

در این زمینه خبرنگاران متخصص بیماری های شغلی به نام جودیت پینتو اشاره نموده که اصلا تصور اینکه ما در یک سیکل پیوسته هفت هشت ساعته شبانه می خوابیم، چیز اشتباهی است. خواب سیکل هایی برای خودش دارد که در برحی از آنها در آستانه هشیاری هم هستیم و مثلا نباید صبح از به یادآوری اینکه چند بار در خواب بیدار شده ایم، تعجب کنیم و خواب خود را ناکامل بدانیم.

باز هم یک چیز مهم دیگر:

این متخصص بیماری ها شغلی می گوید که این توقع که ما در اداره یا دانشگاه در یک شفت ممتد مثلا بین ساعت نه تا پنج عصر، یک سره هشیار کامل و خلاق باشیم، توقع طبیعی نیست. این در واقع قراردادی ساخته دست ما انسان هاست.

ما چون این توقع را برای خود ایجاد نموده ایم، از آن سو مجبوریم که الگوی سخت گیرانه ای هم برای خواب داشته باشیم. در قرن های قبلی ما انسان ها خوابمان با طلوع و غروب و خورشید تنظیم می شد. چون خوابمان زود آغاز می شد، یک بیدار شدنی هم آن میان، چیز نرمالی بود.

خلاصه این پست این است که این همه پناه بردن به قرص های خواب و نگرانی در خصوص اینکه چرا فرضا نمی توانیم یک سره مثلا بین ساعت 11 شب تا شش صبح بخوابیم، شاید از اساس پایه علمی نداشته باشد!

پس باید به ریتم های زیستی که از هزاران سال پیش وارد اعماق مغز و عادات ما شده اند، احترام بگذاریم. شاید دانستن این واقعیت دست کم یکی از مسائل خواب شما را کم کند: استرس پیدا کردن از اینکه خوابتان ناسالم است که خود این استرس باعث بی خوابی های ثانویه ای در خیلی هاست!

منبع