اولین ایستگاه هواشناسی دنیا در 2000 سال پیش! - اخبار مشروح

علم هواشناسی در یونان باستان

یونانی های باستان اعتقاد داشتند که باد از 12 جهت متفاوت می وزد و این جهات در نهایت به آن ها یاری کرد تا متوحه جهات اصلی جغرافیایی بشوند. به طور دقیق معین نیست که از چه زمانی باد به عنوان معین نماینده جهات اصلی به کار می رفته است اما احتمالا باد از زمان شکل گیری جمعیت کشاورز اهمیت زیادی پیدا نموده است. کشاورزان باستانی بر حسب تجربه پی برده بودند که کیفیت باد به جهتی که باد از آن می وزد بستگی دارد. بعضی از بادها رطوبت دارند و احتمالا نوید باران را می دهند. بعضی دیگر اما خشک هستند، بعضی دیگر داغ و بادهای دیگر سرد هستند. تغییرات آب و هوایی تاثیر بسیار زیادی روی کار کشاورزان و محصول آن ها داشت به همین علت شاید همین دهقانان را اولین هواشناسان دنیا بتوانیم بنامیم!

علاوه بر کشاورزان، دریانوردان هم تا حد بسیار زیادی به باد متکی بودند و گاهی زندگی آن ها به همین بادها وابسته بوده است. بعضی بادها نشان دهنده این بود که قرار است طوفانی سهمگین در راه باشد و به همین علت دریانوردان می توانستند با شناخت انواع باد خطرات احتمالی را از خود دور نمایند.

یونانیان باستان در ابتدا سیستم های جداگانه ای برای باد و همین طور نقاط جغرافیایی داشتند. چهار جهت اصلی یونانی (arctos, anatole, mesembria and dusis) بر اساس اجرام آسمانی به دست آمده بود و در مسیریابی و معین کردن جهت استفاده می شده است. اما چهار باد اصلی یونانی (Boreas, Notos, Eurus, Zephyrus) محدود به هواشناسی و معین شرایط آب و هوا بودند. در نهایت یونانیان این دو سیستم را با یکدیگر ادغام کردند و اسامی بادها به تدریج در معنای جهات مختلف هم به کار می رفت.

سیستم هواشناسی ارسطو

ارسطو، فیلسوف بزرگ یونانی ده نوع باد را شناسایی نموده بود. ارسطو در کتاب هایش اینطور شرح می دهد که هر باد ویژگی های هواشناسی متفاوتی دارد و در نتیجه تغییرات جوی مختلفی را به وجود می آورد. به طور مثال بادهایی که در محور شمال غربی به جنوب شرقی می وزند معمولا خشک هستند. در حالی که بادهایی که از شمال شرقی به جنوب غربی می وزند مرطوب هستند. بادهای شمال و شمال-شمال شرقی با خود برف می آورند و بادهایی که از بخش های شمال غربی می وزند موجب به وجود آمدن طوفان و تندبادهای سهمگین می شوند.

با این حال، سیستم ارسطو یک ایراد داشت و آن هم عدم تقارن بود. جغرافی دان و دریانوردی به نام Timosthenes دو باد دیگر به سیستم کلاسیک 12 بادی افزود. اما جغرافی دان دیگری به نام ارتوستنوس (Eratosthenes of Cyrene) متوجه شد که بعضی از بادها تاثیر زیادی در تغییرات آب و هوایی ندارند، به همین علت تعداد این بادها را به هشت باد کاهش داد. جالب است بدانید که سیستم 8 بادی اراتوستنوس هنوز هم در بیشتر سیستم های ناوبری و جهت یابی مثل نقشه های دریایی، قطب نماها و حتی جی پی اس هم استفاده می گردد.

برج بادها که از آن به اولین ایستگاه هواشناسی دنیا نام برده می گردد در واقع بر اساس سیستم هشت تایی اراتوستنوس ساخته شده و هر ضلع این برج رو به یکی از بادهای اصلی نهاده شده است. در اضلاعی که رو به آفتاب قرار دارند خطوط یک ساعت آفتابی دیده می گردد.

در دوران باستان، بالای برج بادها یک بادنما از جنس برنز قرار داشته که جهت وزیدن باد را نشان می داده است. بعلاوه داخل برج هم یک ساعت آبی وجود داشته که پس از غروب خورشید و در نبود نور آفتاب، ساعت و زمان دقیق را معین می نموده است. اولین ایستگاه هواشناسی دنیا در آگورای رم (میدان بازار) نهاده شده است و برای بازرگانان و تاجران اهمیت بسیار زیادی داشته است. این افراد با استفاده از برج بادها شرایط هواشناسی و تغییرات جوی را پیش بینی می کردند و از صحیح و سالم رسیدن کالاها و بارهایشان از دریا مطمئن می شدند.

سرنوشت بربادرفته برج بادها!

طبق نوشته ها و اسناد و مدارک تاریخی ظاهرا فردی به نام آندرونیکوس (Andronicus of Cyrrhus) در سال 50 قبل از میلاد این برج هواشناسی را ساخته است. اما منابع دیگری هم وجود دارند که نشان می دهند برج بادها 2 قرن قبل از میلاد ساخته شده است. با این حال، کاربرد برج بادها به عنوان اولین ایستگاه هواشناسی دنیا متاسفانه عمر کوتاهی داشته است. در دوران امپراتوری رم این برج غارت شد و سیستم های هواشناسی آن به یغما رفتند. بعدها، ساختمان برج بادها به برج ساعت کلیسای ارتدوکس شرقی تبدیل شد. در دوره سلطه عثمانی ها نیز این برج به عنوان محل عبادت مسلمانان استفاده می شد. در واقع، عموم مردم تا سال 1828 اجازه بازدید از این برج را نداشتند. خاتمه در سال 2016 و پس از نزدیک به 200 سال غفلت برج بادها مورد بازسازی و بازسازی نهاده شد و اکنون در معرض بازدید عموم نهاده شده است.